Satılan malın maliyeti, bir işletmenin gelir tablosundaki en kritik kalemlerden biridir ve kâr-zarar analizlerinin temelini oluşturur. Bu yazıda, satılan malın maliyeti (SMM) kavramını detaylı şekilde ele alarak, nasıl hesaplandığını ve hangi kalemlerin bu maliyete dahil edildiğini açıklıyoruz. Aynı zamanda bu maliyetin doğru hesaplanmasının işletme kârlılığı üzerindeki etkilerine de değiniyoruz.
Satılan Malın Maliyeti Ne Anlama Gelir?
Satılan malın maliyeti, bir işletmenin belirli bir dönemde satışını gerçekleştirdiği ürün veya hizmetlerin üretim ve tedarik sürecinde katlandığı toplam doğrudan maliyetlerdir. Bu maliyet, genellikle hammaddeler, işçilik ve üretim sürecine doğrudan bağlı giderleri kapsar. Finansal tabloların temel kalemlerinden biri olan satılan malın maliyeti, doğru hesaplandığında brüt kârın net bir şekilde ortaya çıkmasını sağlar ve işletmenin verimliliği konusunda önemli bir gösterge sunar.
Satılan Malın Maliyeti Nasıl Hesaplanır?
SMM, genellikle muhasebe dönemine göre değişen stok miktarları ve dönem içi satın alımlarla hesaplanır.
Temel Hesaplama Formülü
- SMM = Dönem Başı Stok + Satın Alımlar – Dönem Sonu Stok
Bu formül işletmenin stok hareketlerini ve dönem içinde ürün tedarikini dikkate alarak satılan ürünlere ait doğrudan maliyeti verir.
Örnek Hesaplama
Bir işletmenin yıl başındaki stok değeri 50.000 TL, yıl içinde yaptığı satın alımlar 200.000 TL ve yıl sonu stok değeri 60.000 TL olsun.
- SMM = 50.000 + 200.000 – 60.000 = 190.000 TL
Bu örnekte, işletmenin yıl içinde sattığı ürünlerin maliyeti 190.000 TL olarak hesaplanır.
Satılan Malın Maliyetine Dahil Olan Giderler
Satılan malın maliyeti hesaplanırken yalnızca doğrudan maliyetler dikkate alınır.
Hammadde ve Malzeme Giderleri
Üretimde kullanılan hammaddelerin maliyetleri doğrudan SMM’ye dahil edilir.
Direkt İşçilik Giderleri
Ürünlerin üretiminde görev alan işçilerin ücretleri bu kalem altında yer alır.
Üretimle İlgili Genel Giderler
Elektrik, makine bakım giderleri gibi doğrudan üretime bağlı diğer giderler de SMM kapsamındadır.
SMM Neden Önemlidir?
Satılan malın maliyeti, işletmenin kârlılığını etkileyen temel unsurlardan biridir. Yüksek bir SMM, düşük brüt kâr anlamına gelir. Bu da işletmenin fiyatlandırma stratejilerinden, üretim maliyetlerine kadar birçok konuda revizyona gitmesini gerektirebilir. Ayrıca yatırımcılar ve yöneticiler, finansal kararlar alırken satılan malın maliyeti verilerini dikkate alır.
Satılan Malın Maliyeti Türleri Nelerdir?
Satılan malın maliyeti, üretim yöntemine ve sektöre göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir.
Sürekli Üretim Maliyetleri
Sürekli üretim yapan firmalar için maliyetler dönem boyunca sürekli hesaplanır ve ortalama değerler kullanılır.
Siparişe Dayalı Üretim Maliyetleri
Müşteri bazlı siparişlerde ise maliyetler ürün bazında özel hesaplanır, bu da detaylı takip gerektirir.
Envanter Yöntemleri Satılan Malın Maliyeti Hesabını Nasıl Etkiler?
Envanter değerleme yöntemleri, satılan malın maliyetinin ne kadar olacağını doğrudan etkileyebilir.
İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi
Bu yöntemde ilk alınan stoklar ilk satılmış sayılır, bu da genellikle düşük maliyetli ürünlerin önce satıldığı varsayımıyla çalışır.
Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi
Burada son alınan ürünler ilk satılmış kabul edilir. Enflasyonist ortamlarda yüksek maliyetler üzerinden hesap yapıldığı için brüt kâr düşebilir.
Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi
Bu yöntemde tüm stoklar ortalama maliyetle değerlendirilir, fiyat dalgalanmalarını dengelemek için tercih edilir.
Sektörel Olarak Satılan Malın Maliyeti Karşılaştırması
| Sektör | Ortalama SMM Oranı | Açıklama |
|---|---|---|
| Perakende | %60–%70 | Stok devir hızı yüksektir |
| Üretim | %70–%85 | Direkt üretim maliyeti fazladır |
| Hizmet | %20–%30 | Genellikle doğrudan maliyet düşüktür |
Satılan malın maliyeti oranı, sektörler arasında değişiklik gösterebilir. Hizmet sektöründe düşük, üretim sektöründe ise daha yüksektir.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “Satılan Malın Maliyeti Nasıl Bulunur?” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
Satılan malın maliyeti neden brüt kârı etkiler?
Çünkü brüt kâr, net satışlardan satılan malın maliyeti çıkarılarak hesaplanır; dolayısıyla bu maliyetin yüksek ya da düşük olması doğrudan kârlılığı belirler.
Satılan malın maliyetine kira dahil mi?
Hayır, kira genellikle genel yönetim giderlerine girer ve SMM hesaplamasına dahil edilmez.
Hangi stok yönteminde SMM daha yüksektir?
LIFO yönteminde, maliyet artışı olduğunda son alınan ürünlerin satılmış sayılması nedeniyle SMM daha yüksek olur.
Satılan malın maliyeti nasıl düşürülür?
Daha ucuz tedarikçilerle çalışmak, üretim verimliliğini artırmak ve fire oranını azaltmak maliyeti düşürmenin yollarıdır.
Hizmet sektöründe SMM hesaplanır mı?
Evet, hizmet sektöründe de doğrudan hizmet sunumuna ilişkin maliyetler (örneğin danışmanlık ücretleri) SMM olarak hesaplanabilir.
SMM ile faaliyet gideri aynı şey mi?
Hayır, SMM doğrudan üretimle ilgili maliyetlerdir, faaliyet giderleri ise işletme faaliyetlerini sürdürmek için yapılan genel giderlerdir.
Yüksek SMM ne anlama gelir?
Ürün üretim maliyetlerinin yüksek olduğunu ve bu nedenle brüt kâr marjının düşük olabileceğini gösterir, bu da işletme kârlılığı açısından risk oluşturabilir.
